Kompanzasyon, işletmelerde yer alan motorlu ve balastlı cihazların çalışması için gereksinim olan reaktif enerjinin karşılanmasını sağlayan sistematik işletilen bir tür elektrik panosudur. Elektrik enerjisinin verimli ve etkin bir biçimde kullanılabilmesi için gerilim ile akım arasında bulunan faz açısının sıfıra yakın olması gerekiyor. Fakat işletmelerde bulunan endüktif ve kapasitif yükler gerilim ve aklım arasında bulunan faz açısının büyümesine neden olur.
Kompanzasyon genel bakımdan hem işletmelerin enerji maliyetlerinden tasarruf etmesini sağlıyor hem de iletim ve dağıtım hatlarının fazla yüklenilmesine engel oluyor. Bu doğrultu kapsamında kompanzasyon sayesinde, iletim hatlarında daha fazla aktif enerji taşınması sağlanıyor. Kompanzasyon; işletmelere hem ekonomik hem de kaliteli enerji açısından avantaj sağlar.
Kompanzasyon Ne İşe Yarar?
Kompanzasyon, işletmelerde elektrik enerjisinde kayıpları en düşük düzeye indirmek için kullanılan bir çeşit elektrik panosudur. Kompanzasyon, bazı elektrikle çalışan cihazların ihtiyacı olan reaktif enerjiyi karşılaması amacıyla kurulumu yapılır. Kompanzasyon kurulmaz ya da işletimi sağlanmazsa işletmeye elektrik faturasında reaktif ceza olarak fatura edilir.
Motorlu sistemlerin çalışabilmesi için ihtiyaç olan manyetik enerjiyi şebekeden direkt almak yerine kompanzasyon panosunda üretimi sağlanarak kullanımı için tasarlanmıştır. Enerji hatlarında ve trafolarda gerçekleşecek enerji kayıplarının önüne geçebilmek ancak bu sayede sağlanmaktadır.
Kompanzasyon Nasıl Yapılır?
İşletmelerde motorlar, cihazlar, trafolar ve bobinli aletler endüksiyon sistemi ile çalışır. Bu sistem şebekeden aktif ve reaktif akım çeker. Bobinlerde manyetik alan oluşabilmesi için reaktif güç olması gerekir. Ortaya çıkan reaktif enerji, trafoda ek bir yük meydana getirir ve bu yük trafonun ideal şekilde çalışmasını engelleyerek trafonun aktif gücünü düşürür.
Kompanzasyonda kullanılan malzemeler, beslenme kablosu ve kesici gibi malzeme seçiminde büyük olması yönünde tercih yapılmalıdır. Bunun önüne geçebilmek için enerji tüketicilerinin reaktif güç gereksinimlerini karşılarken bulundukları alanın trafosundan karşılama yerine senkron motorlar ve kondansatörler gibi reaktif enerji üreteçlerinden sağlanması istenir. Kondansatörler, reaktif enerji üreteçlerinden çok daha uzun ömürlü ve düşük maliyetlidir.
- Kompanzasyon kondansatörleri, reaktif enerji kontrol rölesini otomatik olarak devreye alır ve cosQ ayarını da reaktif enerji kontrol rölesi yardımı ile gerçekleşir.
- Reaktif enerji kontrol rölesi, kondansatörleri hızlı anahtarlama elemanlarıyla devreye sokar ve anlık olarak reaktif enerji ihtiyacını karşılar.
- Sistemin reaktif enerji gereksinimini karşılamak için ana panonun giriş kısmına kondansatör bağlanır ve böylelikle devrenin sabit kalması sağlanır.
Sanayi sektörü ve endüstriyel işletmeler ele alındığı zaman en fazla ihtiyaç duyulan unsur elektrik enerjisi gereksinimidir. Elbette elektrik enerjisini kullanırken tasarruflu ve en verimli şekilde kullanılması temel bir amaç olarak görülür. Bu durumda genellikle sanayi gibi yerlerde kompanzasyon ismi verilen bir sistem ile gerçekleştirilir.
Neden Kompanzasyon Uygulanmalıdır?
Sanayinin ve teknolojinin hızlı bir şekilde ilerlemesiyle birlikte kullanılan cihazlarda da sürekli olarak bir artış yaşanıyor. Örneğin, fabrikalar elektrik cihazları ve yüksek güçte çalışan motorlar endüktif çalıştıkları zaman bağlanmış oldukları şebekeye reaktif enerji sağlar. Bunun için de fabrikaların çok fazla bulunduğu sanayi alanlarında düşünüldüğünde orada yer alan binaların bu durumdan olumsuz bir şekilde etkilenmemesi için bu sistemin kesinlikle uygulanması gerekir.
Yukarıda söz etmiş olduğumuz reaktif güç sistemleri, kompanze edilmemesi durumunda ana şebeke üzerinden bazen şiddetli olarak güç kayıpları yaşanabilir. Üretim sistemi ya da dağıtımında kapasite anlamında kayıplar yaşanabilir. Bunun oluşma sebebi ise gerilimin düşmesidir. Yüksek düzeylerde düşüş ya da yükleme sorunu yaşamamak için kompanzasyon uygulaması yapılarak istenilen seviyede bir avantaj elde edilebilir.